10 Temmuz 2015 Cuma

Karadeniz Ereğlisi (Zonguldak) Süleymanlar Mahallesi Çeşme Kitabesi (Osmanlıca ve Karamanlıca)

Anadolu’da yaşayan Hristiyan Türkler ana dilleri olan Türkçe’yi Yunan harfleriyle yazarlardı. Bu yazıya Karamanlıca denmektedir. Türkiye’de birçok Karamanlıca kitap basılmıştır. Ayrıca birçok Karamanlıca kitabe bulunmaktadır. Aşağıdaki kitabe de onlardan sadece biridir.

(Fotoğraf: Turhan Topaçoğulları, 2004, Karadeniz Ereğli Müzesi bahçesi, Bkz.: https://www.facebook.com/photo.php?fbid=4191575387783&set=o.54205062330&type=3&theate)

Hacı Istavri’nin hayratına ait olan bu kitabe Karadeniz Ereğli'nin Süleymanlar Mahallesindeki bir çeşme üzerinde bulunuyordu. Arap ve Yunan harfleriyle aynı şeylerin yazılı olduğu (Osmanlıca ve Karamanlıca) bu Türkçe kitabe şimdi Karadeniz Ereğli Müzesinin bahçesinde sergilenmektedir. 06 Ağustos 2014'te müzeyi ziyaret ettiğimde bizzat gördüm.

(1) Sâhibü’l-hayrât, (2) içenlere âfiyet, (3) yaptırana rahmet.

Σαχιπ-ουλ-Χαγιρατ, Ιτζενλερε-Α Αφιγιετ, Γιαπτήρανή-Ραχμετ, Χα~Ισταβρι
ΣΑΧΙΠ-ΟΥΛ-ΧΑΓΙΡΑΤ, ΙΤΖΕΝΛΕΡΕ-Α AΦΙΓΙΕΤ, ΓΙΑΠΤΗΡΑΝΕ-ΡΑΧΜΕΤ ΗΑ~ΙΣΤΑΒΡΙ
(Sahib-oul-Hagirat, Itzenlere-a Afigiet Giaptirane-Rahmet, HA ISTAVRI)


Bu kitabeden ilk defa Semavi Eyice bahsetmiştir. Bkz. : Semavi Eyice, “Anadolu’da ‘Karamanlıca’ Kitabeler”, Türk Tarih Kurumu Belleten, C. XXXIX, S. 153, Ocak 1975, s. 25- 56.

Necati Demir de Eyice’yi referans göstererek kitabenin varlığını fakat kendisinin görmediğini belirtmiştir. Bkz.: Demir, Necati, “Türkiye’de Bulunan Grek Harfli Türkçe Kitabeler ve Karaman Türklerinin Dili”, ZeitschriftfürdieWelt der Türken, Journal of World of Turks, 2010, Vol. 2, No. 1, s.4.

Ben de ilk olarak Turhan Beyin çektiği fotoğraf vesilesiyle bir internet sitesinde görmüştüm ve kitabenin varlığından haberdar olmuştum. Fakat orada fotoğrafı kimin çektiğine dair bir bilgi mevcut değildi. Kitabenin nerede olduğu da yazmıyordu. Bkz.: http://www.kitabeler.net/cesme-kitabeleri/58-osmanlica-ve-rumca-cesme-kitabesi.html

Demir’in makalesinden Eyice’nin bildirmesiyle çeşmenin Karadeniz Ereğlisinde Süleymanlar Mahallesinde olduğunu öğrendim. Süleymanlar Mahallesinde bulamadım fakat Kdz. Ereğli Müzesinde buldum (6 Ağustos 2014).

Karamanlıca üzerine birçok araştırma yapılmıştır ve yapılmaktadır. Özellikle bkz. Evangelia Balta.

26 Ocak 2015 Pazartesi

Padişah Nizam istiyor [Bir Yunanca Alhamiyado örneği]

Girit’te yaşayan ve Yunanca konuşan müslümanların Arap harfleriyle yazdıkları Yunanca bir metin (Bir Yunanca Alhamiyado örneği)

12 Safer 1242 (15 Eylül 1826) tarihinde Hanya’lı Selim (Χανιώτης ο Σελίμης) tarafından yazılmış “türkü”nün ilk satırları şöyle:

Orijinal Metin

1

2


Latin harflerine transkripsiyonu:

1 Âpâ prîlû kâ pô mâyû âpôkîñâ ô therôs
Âfûḳrâstîtê mû nâ pô onôrâđô tô telôs

2 Emirî ḳâmê ô vâsîlâs kîðôkê kefirmânî
Đe thâlî bôlô yâñîcâryâ mâ thelî ô nîzâmî

Yunan harflerine transkripsiyonu:

1 Απ' Απριλιού κι απο Μαγιού αποκινά το θέρος
Αφουκραστείτε μου να πώ των ορταδώ το τέλος

2 Εμίρι’ καμε ο βαςιλιάς κι ’δώκε και φιρμάνι
Δε θέλει μπολό γιανιτσαριά μα θέλει το νιζάμι

İngilizce tercümesi:

1 The harvest season is upon us from April and May
Listen and let me tell you the end of the ortades

2 The king gave an order and issued a ferman
Janissaries, he wants no more, but he does want the Nizam

Türkçe tercümesi:

1 Hasat zamanı Nisan’dan Mayıs’a kadar
Dinle ve izin ver ki bana “ortades”ın sonunu anlatayım sana

2. Padişah emir verdi ve ferman çıkardı
Yeniçerileri, artık istemiyor, fakat Nizam istiyor

KAYNAK

Dedes, Yorgos (2011) 'Blame it on the Turko-Romnioi (Turkish Rums) A Muslim Cretan song on the abolition of the Janissaries.' In: Balta, Evangelia and Ölmez, Mehmet, (eds.), Between Religion and Language: Turkish-Speaking Christians, Jews and Greek-Speaking Muslims and Catholics in the Ottoman Empire. Istanbul: Eren, pp. 321-376. (Türk dilleri araştırmaları dizisi, 48)